اصول سه‌گانه‌ی نورپردازی رامبراندی

آموزش سینما به زبان ساده باید توی بعضی جاها فرمول‌هایی رو بده که هنرجو بعد از اجرای اون فرمول از آموزش سینما، بتونه به‌طور مستقیم و با یه کمی سعی و خطا، اون آموزش رو اجرا کنه. اینجا ما مبحثی به نام نورپردازی رامبراندی رو می‌خوایم بررسی کنیم که یه نوعی از نورپردازیه! این نورپردازی مستقیماً از نقاشی وارد سینما و عکاسی شده!

این نورپردازی از نقاشی‌های یک نقاش هلندی به نام رامبراند (رمبرانت) گرفته شده که نور، اصلی‌ترین شاخصه‌ی اون نقاش و نقاشی‌هاش هستش!

اگه به نقاشی‌های رامبراند دقت کنیم می‌بینیم که شخصیت اصلی نقاشی‌های رامبراند، بیشتر وقت‌ها نسبت به دید مخاطب، کمی مایل ایستاده و نور ملایمی روی چهره‌ش پخش‌شده!

مشخصه اصلی رامبراندی!

پس می‌بینیم که مشخصه‌ی اصلی نورپردازی رامبراندی، نور ملایم توی یک سمت چهره هستش و به دلیل زاویه‌ای که شخصیت اصلی داره، یک نور مثلثی شکل روی سمت تاریک چهره‌اش نقش بسته!

این نوع نورپردازی توی سینما و عکاسی هم به همین شیوه باب شده و به‌شدت شخصیت موردنظر رو برجسته می‌کنه! نورپردازی رامبراندی به‌اصطلاح یه نور پردازی دراماتیکه!

معنی نورپردازی دراماتیک توی کتاب نورپردازی ک.گری به‌درستی اومده که نور دراماتیک یعنی قابل به نمایش دراومدن و نمایشی شدن! که مفهوم اصلی دراماتیک توی اینجا اینه که می‌خوایم چنین تصویری رو توی قاب ببینیم!

شیوه تشخیص اصل از تقلبی!

تا اینجا یه کمی با نورپردازی رامبراندی آشناتر شدیم! یعنی الان اگه تصویری رو به ما نشان بِدن، می‌تونیم تشخیص بدیم که آیا توی تصویر از نورپردازی رامبراندی استفاده‌ شده یا نه!

کافیه به شخصیت اصلی دقت کنیم که آیا نسبت به دید ما، مایل ایستاده یا نه؟! حالا برای اطمینان خاطر باید بررسی کنیم که آیا سمت تاریک چهره‌اش به دوربین نزدیک‌تره یا نه؟! بازم برای اطمینان بیشتر باید چک کنیم که آیا نور ملایم یک سمت چهره‌ی شخصیت رو فراگرفته یا نه؟! توی آخرین مرحله هم باید ببینیم که آیا نور مثلثی شکل روی گونه‌ی سمت تاریک ایجادشده یا نه؟!

اگه این شرایط مهیا بود نورپردازی بدون شک رامبراندیه! اما اگر همه‌ی این شرایط رو به چشم ندیدیم، باید حتماً نور مثلثی شکل روی گونه‌ی سمت تاریک رو ببینیم! در ضمن در نظر داشته باشید توی نورپردازی رامبراندی، سوژه یه کمی مایله! یعنی مستقیم رو به دوربین نیست و یه کمی به سمت منبع نور اصلی تمایل داره!

قوانین شخصی

البته این رو بدونین که توی نورپردازی، بعضی از فیلمبردارها و عکاس‌ها قوانین رو خیلی خلاصه و شخصی می‌کنن! یعنی خیلی دیده می‌شه که توی نورپردازی رامبراندی سوژه مستقیم به روبرو نگاه می‌کنه! پس تنها مشخصه‌ی اصلی و جدایی‌ناپذیر نورپردازی رامبراندی نور مثلثی شکله و بقیه‌ی شرایط شاید همیشه برقرار نباشه!

حالا باید فرمولی تعریف کنیم که بر اساس ۳ اصل اساسی نورپردازی رامبراندی بتونیم خروجی درستی بگیریم و تصویر ما، شبیه عکس‌ها و نقاشی‌های رامبراند باشه! پس اول 3 تا سوال از خودمون می پرسیم و طراحی نورپردازی رامبراندی رو انجام می دیم:

1. دوربین کجاست!؟
2. نور اصلی کجاست!؟
3. نور پُر کننده کجاست!؟

۱- دوربین کجاست!؟

خیلی ساده بگیم که هر جا سوژه مستقر شد، دوربین دقیقاً روبروش قرار می‌گیره! یعنی محل قرارگیری دوربین و سوژه نسبت مستقیمی باهم دارن! دوربین و سوژه دقیقاً باید روبروی هم باشن! دقت کنین دقیقاً روبروی هم!

یعنی زمانی که ما از ویزور دوربین (چشمی – منظره یاب) به سوژه نگاه می‌کنیم، باید سوژه رو کاملاً مستقیم و رودررو ببینیم! اما مگه قبلاً نگفتیم سوژه نباید مستقیم دوربین رو نگاه کنه و باید یه کمی به یه سمتی تمایل داشته باشه؟!

عجله نکنین این مورد رو هم بررسی می‌کنیم! شما فقط کافیه قسمت‌های مختلف فرمول رو قدم‌به‌قدم پیش برید و همه‌ی موارد رو رعایت کنین تا درنهایت خروجی درستی بگیرین! 

۲– نور اصلی کجاست؟!

این مورد، مهم‌ترین و حیاتی‌ترین اصل سه‌گانه‌ی نورپردازی رامبراندیه! نور اصلی به نوری گفته می‌شه که وظیفه‌ی روشنایی اصلی صحنه رو بر عهده داره! البته توضیح و تدریس نور و نورپردازی خیلی زمان‌برتر و عمیق‌تر از این توضیحات تک‌خطیه! ولی چون الآن درگیر یک فرمول هستیم فعلاً نیازی به توضیح در این رابطه نداریم!

حالا باید بدونیم محل قرارگیری نور اصلی (Main Light – Key Light) توی صحنه کجاست؟! همین حالا یک نکته‌ی طلایی را به شما می‌گیم که در هر حالت از نورپردازی به درد شما می‌خوره! توی نورپردازی همیشه اول دوربین رو روشن کنین و بعد از اون، سوژه رو توی صحنه قرار بدین و همه‌چیزها رو بر اساس دوربین و سوژه بچینین!

حالا نور اصلی رو باید بر اساس دوربین و سوژه بچینیم! در اینجا دوربین دقیقاً روبروی سوژه است، پس ما بر این اساس نور را با فاصله‌ی ۴۵ درجه نسبت به دوربین و سمت راست یا چپ دوربین قرار می‌دیم!

خیلی ساده است! اگه سوژه رو سمت شمال فرض کنیم و دوربین رو سمت جنوب، نور اصلی ما یا جنوب غربیه یا جنوب شرقی!

حالا که جای نور رو پیدا کردین یک نکته‌ی طلایی دیگه در مورد نورپردازی به شما می‌گیم! فقط جهت نور نسبت به دوربین نیست که اهمیت داره! بلکه همیشه توی نورپردازی باید ارتفاع نورها رو هم به‌دقت بررسی کنیم!

توی اینجا ما به ارتفاع ۶۰ درجه‌ای نور از سطح زمین نیاز داریم! پس یک‌بار دیگه مرور می‌کنیم: دوربین روبروی سوژه، نور اصلی سمت جنوب غربی یا جنوب شرقی و با ارتفاع ۶۰ درجه‌ای از سطح زمین!

حالا توی این قسمت از سوژه می‌خوایم که یه کمی وضعیت قرارگیریش رو تغییر بده! یعنی تا حالا که مستقیماً روبروی دوربین بود، حالا یه کمی به سمت نور اصلی بچرخه! یعنی سمتی از چهره‌ش که تاریک‌تره به دوربین نزدیک‌تر بشه!

حالا که سوژه نسبت به دوربین مایل شد باید نور مثلثی شکل رو روی سمت تاریک چهره‌ش ببینیم. اگه اون رو نمی‌بینیم ۲ دلیل داره!

اول اینکه شاید یه کمی جاهای درست قرارگیری نور و دوربین و سوژه رو رعایت نکردیم! پس باید یه کمی نور رو با آزمون‌وخطا تغییر بدیم تا به این مثلث نوری برسیم!
دوم اینکه شاید سوژه‌ی ما مناسب این نوع نورپردازی نیست! خُب نورپردازی رامبراندی بیشتر مناسب چهره‌هاییه که بینی کشیده و گونه‌های برجسته دارن! چون درواقع این مثلث نوری سایه‌ی گونه‌ها و بینیه که تو یک نقطه به هم می‌رسن!

۳– نور پُرکننده کجاست؟!

اگه تا اینجای کار رو به‌درستی انجام داده باشین، می‌بینین که سوژه مایل به دوربینه و یک سمت چهره‌ش روشنه! در ضمن نور ملایمی روی چهره پخش شده و سمت تاریک‌تر چهره که به دوربین نزدیک‌تره با یک نور مثلثی شکل تزئین شده!

فقط نکته‌ی سوم و آخر این فرمول سه گانه اینه که انگار سمت تاریک‌تر چهره اون‌قدر تاریک شده که جزئیات چهره از بین رفته! یعنی ما دیگه پوست رو به‌درستی و وضوح نمی‌بینیم و تشخیص ما نسبت به سمت تاریک‌تر خیلی کم شده!

برای رفع این مورد باید یک منبع نوری به صحنه اضافه کنیم که بتونیم توان نور اصلی رو روی چهره یه کمی آروم کنیم! یعنی درواقع کاری کنیم که نور اصلی اون‌قدر قدرت نداشته باشه که سمت تاریک رو کاملاً تبدیل به سایه کنه!

پس منبع نوری دوم رو وارد صحنه می‌کنیم و اون رو دقیقاً توی سمت مخالف نور اصلی قرار می‌دیم! یعنی اگه نور اصلی سمت جنوب غربیه، نور پُرکننده می‌ره جنوب شرقی و برعکس!

البته شدت نورها نسبت به هم از اهمیت بالایی برخوردارن که توی آموزش‌های آینده از قانون ۴ به ۱ و ۱ به ۴ صحبت خواهیم کرد!

البته به‌جای منبع نوری دوم همیشه استفاده از یه رفلکتور توصیه می‌شه، چون رفلکتور نیازی به تنظیم شدت نداره و نور رو خیلی نرم (دیفیوز) می‌تابونه!

رفلکتور به هر جسمی می‌گن که نور رو بازتاب می‌ده، اصلاً رفلکتور یعنی بازتاب‌دهنده! با استفاده از رفلکتور هم نور کمتری استفاده می‌کنیم، هم نسبت‌های نوری رو خیلی ساده‌تر می‌تونیم حفظ کنیم و هم نور بسیار نرم‌تری توی صحنه خواهیم داشت که خیلی چشم‌نوازتر و گیراتره!

پس سعی کنید این اصول سه‌گانه نورپردازی رامبراندی رو به‌دقت و قدم‌به‌قدم همراه آموزش پیش برین تا خروجی کار به‌درستی ظاهر بشه و این رو هم بدونین که هرچند توی آموزش عکاسی و سینما به زبان ساده فرمول‌ها خیلی مؤثر هستن، اما چه در آموزش سینما و آموزش کارگردانی و چه در آموزش هر رشته‌ی دیگری، آزمون‌وخطا و تمرین همیشه بهتون کمک می‌کنه!

البته فقط لازمه طبق این آموزش، یه‌بار نورپردازی رو اجرا کنین. دیگه نیازی به آموزش و آزمون‌وخطای دیگری ندارین. البته حتما قبل از تمرین سعی کنین حتما روی دکمه زیر کلیک کنین و نورسنجی رو یاد بگیرین.