رنگ در سینما یکی از چیزهاییه که خیلی از هنرجوهای کارگردانی در موردش سوال می پرسن. خیلی وقتها هنرجوهای تازه کار فکر می کنن که اگه معنی یک رنگ رو بدونن، دیگه همه چی تمومه! یعنی می تونن لباس های بازیگرها و دکور رو تبدیل به اون رنگ کنن و تمام! اما رنگ در سینما مبحث بسیار پیچیده و طولانی و گسترده ای هست.

اصلا اینطور نیست که با شناخت مفاهیم رنگ ها بتونیم از رنگ در سینما استفاده کنیم. بلکه باید شیوه استفاده از رنگ رو کامل بدونیم و بایدها و نبایدهای استفاده از رنگ در سینما رو در نظر بگیریم. اما نگران نباش، چون توی این آموزش بهت یاد می دم که اولا بدونی که رنگ در سینما چطوری معنی پیدا می کنه! دوما یه روش هم بهت یاد می دم که بتونی خیلی خارق العاده از رنگ در سینما و توی فیلم خودت استفاده کنی.

اصلا معنی رنگها از کجا میاد!؟ ما از کجا می فهمیم که یه رنگ یه معنی و مفهوم خاصی داره!؟ از کجا می فهمیم که یه رنگ در سینما چیکار می کنه و چطور مفاهیم و معانی رو به بیننده انتقال می ده.

اول دو تا منبع شناخت رنگ رو باید بشناسی، یعنی ما رنگها رو با استفاده از دو تا منبع بررسی می کنیم. اون دو تا منبع این دو تا هستن:

1. تاریخ و باستان شناسی
2. روانشناسی

ببین بذار خیلی ساده در مورد بررسی رنگ در سینما به وسیله باستان شناسی و روانشناسی صحبت کنیم.

1- بررسی رنگ توسط باستان شناسی

ببین هر چیزی که تو می بینی یه پیشینه و تاریخی داره. مثلا شکل ساختمون ها، شکل اشیائی که دور و برمون می بینیم و حتی اسم خودمون! مثلا شکل ساختمون ها توی هر دوره، توی هر قسمت از جهان یه جوری بوده! اما اگه برگردیم به زمانهای خیلی خیلی دور، می بینیم که انسانها توی غارها زندگی می کردن. انسان غارنشین کارهای ثابتی انجام می داد و زندگی یکنواختی داشت. در واقع انسان غارنشین زندگی نمی کرد و فقط بقا و زنده موندن براش مهم بود.

خُب رنگ در سینما چه ربطی به انسان غار نشین داره!؟ به این نکته دقت کن که رنگها هم مثل ضرب المثلها یه ریشه دارن. ریشه اونها برمی گرده به زمانهای غارنشینی و کم کم توی هر دوره ای این ریشه ها قوی تر شدن. بعد از مدتی توی یه مدرسه به اسم باهاوس برای رنگها تئوری نوشته شد.

یه مثال

بذار با همدیگه یه مثال رو بررسی کنیم که بتونی کامل درک کنی که چرا رنگ در سینما و یا هر هنر دیگه ای، به باستان شناسی هم بر می گرده! البته توی کتابهای معتبر رنگ شناسی دانشگاه گلداسمیت لندن این تحقیقات و بررسی ها به خیلی کامل موجوده!

یکی از مواردی که برای خود من هم جالب بود، رنگ قرمز بود. من همیشه فکر می کردم که رنگ قرمز، رنگ خشونت و عصیان و شهوته! اما خُب با خوندن این تحقیقات و بررسی ها فهمیدم که من در مورد رنگ در سینما هیچی نمی دونم! مثلا یه جایی توی تحقیقات اومده که رنگ قرمز، رنگ گفتگو و تفکره! اما من اصلا نمی دونستم که رنگ قرمز چه ربطی به گفتگو و تفکر داره!

غارنشین بیکار!

انسان غارنشین کلا کارش این بود که از خواب بیدار شه و شکار کنه و بخوره و بخوابه! اما تحقیقاتی که در مورد نقاشی های غار لاسکو به دست اومده، ثابت کرده که انسان غارنشین احتمالا اهل شب نشینی هم بوده!

احتمالا اونها هم با دوستان و اطرافیانشون می نشستن دور آتیش و تا صبح با همدیگه در مورد چیزهای مختلف صحبت می کردن. حالا یه سوال!؟ آتیش چه رنگیه!؟ اگه بخوایم رنگ کلی آتیش رو در نظر بگیریم، رنگ آتیش قرمزه. حتی توی انیمیشن ها هم آتیش رو قرمز طراحی می کنن. احتمالا رنگ زبان انسان رو هم می دونین که عموما با رنگ قرمز شناخته می شه!

پیوند مهم

حالا چیزی که توی ذهن انسان غار با همدیگه پیوند خورده اینه:

ما دور آتیش قرمز رنگ می شینیم و با زبان قرمز رنگمون گفتگو می کنیم و از پس این گفتگو هم به یه چیزهایی فکر می کنیم. به همین دلیله که حالا توی حوزه شناخت رنگ در سینما، رنگ قرمز، رنگ تفکر و گفتگو هم هست.

2- بررسی رنگ توسط روانشناسی

بررسی رنگ در سینما از دیدگاه روانشناسی، بحث بسیار طولانی و پیچیده ای هست. پس فقط یه اشاره می کنیم و این قسمت رو تموم می کنیم.

ببین حتما می دونی که ما وقتی خیلی به یه چیزی فکر می کنیم، کانال و شیار نورونی مربوط به اون مطلب توی مغز ما ساخته می شه و یا تقویت می شه. البته اینجوری نیست، ولی برای ساده شدن بحث، تو اینجوری فکر کن.

حتما هم می دونی که ما توسط تصاویر فکر می کنیم. هر چیزی که ما توی زندگی می شناسیم، با یه تصویر پیوند خورده! همین الان اگه من بگم به یخچال خونه تون فکر کن، مغزت به سرعت یه تصویر از یخچال خونه تون توی ذهنت میاره بالا!

مغز ما

حالا این همه چیزهایی که ما توی زندگی می شناسیم، هر کدومشون یه تصویر دارن توی ذهن ما. فرض کن تو 30 سالت باشه، توی این 30 سال میلیونها و میلیاردها موضوع رو دیدی و درک کردی. هر کدوم از این موضوع ها با یه تصویر مرتبط هستن.

حالا اگه یکی به تو بگه به مراسم ختم و تدفین فکر کن، احتمالا کل ذهنت پر از تصاویر سیاه رنگ می شه. این ذهن تو هست که بهت می گه تو تا حالا عزاداری رو با رنگ سیاه شناختی، پس اون رنگ رو برای تو لُود می کنه.

البته پروفسور ماکس لوشر می گه که رنگها با روانشناسی و زیست بوم ما وابسته هستن. یعنی اگه رنگ سیاه برای ما رنگ عزاداریه، شاید توی یه جای دیگه ای جهان رنگ شادی و سرور باشه.

یه فرمول رنگ در سینما

خُب حالا می خوام یه فرمول بهت بگم که بتونی خیلی خیلی ساده از رنگ در سینما استفاده کنی. یعنی بتونی توی فیلمت از رنگ درست استفاده کنی.

این فرمول پیشنهاد اسپیلبرگ برای کارگردانهایی هستش که می خوان مستقیما احساس مخاطب رو در دست بگیرن.

بنا به گفته اسپیلبرگ توی وبینار مشترک با معاون آموزشی دانشگاه ملبورن، چند راهکار برای استفاده درست از رنگ در سینما داریم. البته این راهکاری که من بهت یاد می دم، قبلا توسط روی تامپسون هم به شیوه دیگه عنوان شده.

راهکار طلایی استفاده رنگ در سینما

اولین راهکار اینه که توی کل فیلمت بگرد و یه صحنه خیلی شاهکار پیدا کن. برای اینکار باید فیلمنامه رو خیلی خوب مطالعه و تحلیل کرده باشی. یعنی کاملا بدونی فیلمنامه داره از چی حرف می زنه و نقاط فیلمنامه رو درک کرده باشی. البته اسپیلبرگ می گه این صحنه یکی از صحنه های پایانی فیلم باشه. (خود اسپیلبرگ هم توی فیلم فهرست شیندلر اینکار رو انجام داده)

حالا که یه صحنه از فیلمنامه رو انتخاب کردی، روی کاغذ بنویس که این صحنه راجع به چی صحبت می کنه. حالا که می دونی این صحنه از فیلمنامه راجع به چی صحبت می کنه، رنگ مطابق با مفهومش رو انتخاب کن.

دقت کن که باید کاملا رنگ در سینما و مفاهیم کلی اونها رو بشناسی که بتونی این کار رو انجام بدی. حالا که رنگ مورد نظر رو انتخاب کردی، اون صحنه روی توی ذهنت ببین. حالا می تونی با یه کمی تغییر، رنگ دقیق رو انتخاب کنی.

مثلا اگه رنگ قرمز رو انتخاب کردی، توی ذهنت ببین اون قرمز دقیقا چه نوع قرمزی هست!؟ خلوص و غلظت بالایی داره یا نه!؟ و ویژگیهای دیگه ش رو هم بررسی کن.

پس دیدی که هر موضوعی توی آموزش کارگردانی وجود داره، باید ریشه ای بررسی بشه. تا حالا افرادی رو دیدی که در مورد رنگ در سینما صحبت می کنن و خودشون هم نمی دونن این اطلاعات از کجا اومده!؟ البته اگه رنگ در سینما رو آموزش ببینی کاملا می فهمی که نصف نظرات و حرفهاشون نادرسته! پس آموزش رو جدی بگیر و سعی کن دچار این اطلاعات اشتباه نشی.