تکنیک فیلمبرداری یعنی چی!؟ تکنیک فیلمبرداری یعنی هر کاری که می تونه مشکلات فیلمبرداری شما رو رفع کنه و کیفیت کارتون رو بالا ببره. البته این تکنیک ها اصلا فنی نیستن و یه جورایی ترفندهای فیلمبرداری حساب می شن.

شاید از خودتون بپرسین که مگه تکنیک فیلمبرداری فنی و غیر فنی داره!؟ اگه تا همین‌الان که این آموزش تکنیک فیلمبرداری رو می‌خونین آموزش سینما دیدین و دست به دوربین بودین، حتما براتون پیش اومده که یه چیزی بخواین! مثلا در حال فیلمبرداری باشین و جلوه های خاص فیلمبرداری رو بخواین اجرا کنین، اما خُب ابزارش رو ندارین. حتی نمی تونین دوربینتون رو ثابت نگه دارین و یا حتی یه میلی متر دوربین رو تکون بدین.

البته می تونین این کار رو بکنین اما همه لرزشهای دوربین رو به جون بخرین. هرچند حالا ما در آینده توی فیلم بساز همه تکنیکهای فیلمبرداری و ابزارهای مهم رو بهتون معرفی می کنیم، اما باید بدونین که برای ثابت کردن دوربین یا حرکت دادن دوربین یه سری ابزار خاص وجود دارن.

ابزار نجات دهنده!؟

توی این مجموعه تکنیک فیلمبرداری نباید خیلی به فکر ابزارهای گران قیمت و پیچیده باشین، چون فعلا باید بدون ابزار تمرین کنین، اسمش رو خودشه: تکنیک فیلمبرداری! یعنی باید مشکلات شما رو حل کنه، نه اینکه خودش مشکل ساز باشه.

ابزارهای فیلمبرداری به دسته های مختلفی تقسیم می شن و این تقسیم بندی ها بر اساس نوع حرکت تعریف می شن.

این حرکتها عبارتند از:

1. حرکت دوربین در جای ثابت
2. حرکت دوربین به صورت انتقال و مهاجرت
3. حرکت دوربین به صورت همراهی و مشارکت

مثلا یه سری ابزار حرکتی دوربین وجود داره که دوربین رو سر جای خودش تکون می ده، یعنی دوربین از جای خودش تکون نمی خوره. مثل این می مونه که یه آدم سری جای خودش باشه، اما سرش رو به چپ و راست بچرخونه و اطرافش رو ببینه! باز هم می گیم که توی آموزشهای دیگه تکنیک فیلمبرداری رو خیلی مفصل بهتون آموزش می دیم.

یه سری ابزار دیگه هم وجود داره که دوربین رو به صورت کامل از جای خودش تکون می ده و اون رو به موضع و موقعیت دیگه ای می بره. مثلا فرض کنین همون آدم رو سوار چرخ و فلک کنین. حالا چه اتفاقی می افته!؟ انگار اون آدم رفته یه جای دیگه و داره از اونجا همه جا رو می بینه.

بقیه ابزارها

دسته دیگه ابزار هم ابزارهایی هستن که برای همراهی با بازیگر و مشارکت توی یه عمل استفاده می شه. فرض کنین که یه بازیگر داره از نقطه A به B می ره. حالا دوربین هم همزمان و همراه با بازیگر از نقطه A به B حرکت می کنه و بازیگر رو همراهی می کنه و توی کاری که بازیگر انجام می ده، مشارکت می کنه.

البته توی سینما هر حرکت دوربینی باید به شکلی باشه که دوربین لرزش و تکون نداشته باشه. دلیل این قضیه اینه که اگه دوربین تکون و لرزش داشته باشه بیننده به وجود دوربین پی می بره. کارگردانها همه سعیشون اینه که بازیگر فکر کنه داره یه ماجرای واقعی رو می بینه.

تکنیک فیلمبرداری می گه بدون لرزش و تکون بودن دوربین باعث می شه که بیننده توی فیلم غرق بشه. (البته توجه کنین کارگردانهایی که خیلی دغدغه واقعگرایی ندارن، از لرزش و تکون دوربین استقبال می کنن، چون اتفاقا می خوان که بیننده بدونه داره فیلم می بینه)

مدیر فیلمبرداری

این نکته رو بدونین که هر چیزی که در مورد حرکت دوربین و برنامه ریزی برای کنشهای دوربین انجام می شه، توسط شخصی به اسم مدیر فیلمبرداری انجام می شه. پس مدیر فیلمبرداری تکنیک فیلمبرداری رو می دونه و ازش استفاده می کنه. اما کارگردان هم باید اون تکنیکها رو بشناسه.

اگه شما آموزش کارگردانی دیده باشین می دونین که ارتباط کارگردان و فیلمبردار چطوریه و هر کسی چه وظیفه ای داره. البته تکنیک فیلمبرداری هم به کارگردان کمک می کنه و هم به فیلمبردار، چون پروسه فیلمبرداری با این روشها دیگه خیلی پیچیده نیست.

مدیر فیلمبرداری تصمیم می گیره که بر اساس اتمسفر و فضای فیلم همه برنامه ریزی ها رو انجام بده. چه دوربین ثابت باشه و چه دوربین حرکت کنه، اینها تصمیمات مشترک بین کارگردان و مدیر فیلمبرداریه.

چرا تکنیک فیلمبرداری به درد می خوره!؟

مشکل از اینجا شروع می شه که ما همه چیز رو می دونیم، اما بودجه لازم برای در اختیار داشتن ابزارهای فیلمبرداری رو نداریم. بدون بودجه هم هیچ کسی با ما همکاری نمی کنه! حالا اینجا دو تا راه حل وجود داره که دومی پیشنهاد ما به شماست:

راه حل اول: قید ابزار و حرکت دوربین رو بزنین و فیلم رو کاملا با دوربین ثابت فیلمبرداری کنین. یا با لرزش و تکون خوردن های فیلم کنار بیاین.
راه حل دوم: راه حل دوم اینه که آستین‌ها رو بالا بزنین و خودتون دست به کار بشین و یه فکری برای مشکلتون بکنین. یعنی بدون پول تصاویری ضبط کنین که تکون و لرزش ندارن. این یعنی یه بخشی از تکنیک فیلمبرداری. بعضی وقتها تصاویر حتی با کیفیت تر از زمانی هستن که ابزارهای ویژه در اختیار داریم.

البته واضحه تمامی این آموزش در مورد دوربین‌های کوچک و قابل حمله، چون حرکت دادن دوربینهای بزرگ کار منطقی و درستی نیست. در ضمن توجه کنین که این اشتباهه که فکر کنین تکنیک فیلمبرداری فقط نوع حرکت و آکروبات بازی با دوربین و شیوه نورپردازیه!

۱. در این مکان، تکیه دادن ممنوع نیست!

همونطور که نماها و تصاویر متحرک نیاز به انسجام دارن و بهتره حرکت‌های دوربین بدون تکون و لرزش ضبط بشن، توی نماهای ثابت (بدون حرکت دوربین) هم اوضاع همینه. یعنی اگه تصاویر متحرک، بدون لرزش ارزشمند هستن، تصاویر ثابت هم باید دارای انسجام و ثبات باشن.

یعنی وقتی تصویر ثابتی رو می بینیم باید این تصویر بدون تکون باشه و احساس قدرتمندی و ثبات به ما بده. نه اینکه دوربین با هر نسیمی به این‌طرف و اون طرف بره! برای ثابت کردن دوربین نیاز به چیزی داریم که دوربین رو روش قرار بدیم. مثلاً سه‌پایه!

اما در شرایطی که به ابزار فیکس کردن (ثابت کردن) دوربین دسترسی نداریم باید چیکار کنیم؟ اگه توی همون نزدیکی درخت یا تیر چراغ برقی هست اصلا جای نگرانی نیست. قابل اعتمادترین چیزهایی که می‌تونین به اون‌ها تکیه کنین، درخت‌ها و تیرهای چراغ‌برق هستن!

این شرایط در مورد اتومبیلها هم صدق می‌کنه! دوربین رو بالای سقف ماشین یا روی کاپوت بذارین و اون رو فیکس کنین. اگه توی زمان فیلمبرداری دستتون می‌لرزه، نگران نباشین. همین حالا بلند سین و این نکته رو امتحان کنین. دوربین رو با دو تا دستتون بگیرین و آرنجتون رو روی شکم و پایین قفسه سینه تون قرار بدین. اگه این کار رو درست انجام بدین، دوربین سیالیت خیلی چشم نوازی پیدا می کنه و تصاویر بسیار درستی به لحاظ تکنیکی می تونین ضبط کنین.

برای دیدن ویزور توی این شرایط می‌تونین از مانیتور و ال سی دی های اکسترنال (جدا از دوربین – بیرون از دوربین) استفاده کنین.

ویزور: منظره یاب – ویوفایندر – چشمی دوربین
اکسترنال: جدا – بیرون از دوربین

۲. بند دوربینتون رو دست کم نگیرین!

همیشه دانشگاه ها و مؤسسات آموزش سینما به دلیل کمبود امکانات، نقطه‌ی اصلی پیدا شدن خلاقیتها هستن!

شخصی به نام ادوارد پوی دانشجوی فیلمبرداری، چند سال پیش فهمید که با بند دوربین هم می شه به‌سادگی استبلایزر ( استِیبلایز وسیله‌ای ضد تکان stabilizer) ساخت. تصور کنین که با دوربین DSLR می‌خواین فیلمبرداری کنین.

همیشه توصیه این بوده که قبل از قرار دادن دوربین DSLR روی سه پایه و یا هر ابزاری اول بند دوربین رو جدا کنین که توی کار کردنتون مشکلی پیش نیاد. اما توی این تکنیک فیلمبرداری باید این رو بدونین که حتما توی فیلمبرداری با DSLR (مخصوصا پلانهای حرکتی) بند دوربین رو به دوربین وصل کنین.

حالا این رو تمرین کنین. بند دوربین رو بندازین به گردنتون و با دو تا دستاتون دوربین رو، رو به جلو نگه دارین. دوربین رو تا اونجا که بند اجازه می ده جلو میاد و بعد از اون چون بند دور گردنتونه دیگه جلو نمیاد. پس همونجوری که می بینین بند سر جا می مونه! بندی که دوربین بهش وصله و یه سرش دور گردنتونه و گردنتون اجازه نمی ده دیگه کشیده بشه، مثل یه ابزار فیکس کننده (ثابت کننده) عمل می کنه و دیگه لرزشی توی تصاویر نمی بینین.    

۳. تکنیک فیلمبرداری یعنی از هیچی، ابزار بسازین!

شاید توی شرایطی قرار بگیرین که نه درخت و ماشینی هست و نه بند دوربین. حالا همین الان هم می خواین دوربین تراولینگ کنه (حرکت دوربین در کنار و همراه بازیگر)

فقط باید امیدوار باشین که سطح زمین بسیار صیقلی و صاف باشه. توی این موقعیت یه پارچه میارین و زیر سه پایه قرار می دین و به همکارتون می گین که دوربین و سه پایه رو مهار کنه که نیفته! حالا آروم آروم پارچه را به سمتی که می‌خواین می‌کشین (البته کسی دوربین و سه پایه رو مهار می کنه که مدیر فیلمبرداری یا فیلمبردار فیلمه و مسئول کشیدن پارچه، دستیار فیلمبرداره)

به همین سادگی می‌تونین دوربین رو حرکت بدین! البته ابزارهای دیگه ای هم هستن مثل ویلچر، اسکیت بُرد و … که می تونن به راحتی به شما کمک کننن.

در پایان این آموزش تکنیک فیلمبرداری باید بهتون بگیم که همه کارها توی سینما همینقدر آسونه. فقط به سه چیز نیاز داره: آموزش، آموزش و آموزش! البته آموزش باید به همراه تمرین باشه که به تجربه تبدیل بشه. ما توی فیلم بساز سعی می کنیم که شما رو به سمت درستی هدایت کنیم که بعدا حسرت نخورین که چرا آموزش ندیدین! پس این رو همیشه با خودتون تکرار کنین که آموزش حتما از من کارگردان خیلی بهتری می سازه.