کمپوزیسیون در سینما یکی از مسائل خیلی مهمه که خیلی کم بهش پرداخته می شه. به ویژه توی سینمای ایران، کمپوزیسیون روز به روز کم اهمیت تر می شه و جای خودش رو به دیالوگ می ده. حتما با خودتون می گین که کمپوزیسیون چیه که هم داره کم اهمیت می شه و هم داره جاش رو به دیالوگ می ده. توی این آموزش کارگردانی به این مسئله می پردازیم.

تعریف کمپوزیسیون در سینما

اگه از همراهان همیشگی فیلم بساز هستین که احتمالا با کمپوزیسیون آشنا هستین. همینجا خیلی ساده یه تعریف از کمپوزیسیون بهتون می دم که بتونین بقیه مطلب رو کامل درک کنین. کمپوزیسیون همون ترکیب بندیه، یعنی معنی فارسی کمپوزیسیون می شه ترکیب بندی.

اگه معنی ترکیب بندی رو هم نمی دونین که همینجا خیلی ساده معنی ترکیب بندی در سینما رو بهتون می گم. ترکیب بندی از دو تا چیز تشکیل شده:

1. چه چیزهایی رو توی تصویر فیلممون بذاریم.
2. اون چیزها رو کدوم قسمت از تصویر فیلممون قرار بدیم.

کمپوزیسیون در سینما بهتره یا دیالوگ!؟

پس تا اینجا فهمیدیم که کمپوزیسیون همون ترکیب بندیه و ترکیب بندی هم که از دو قسمت تشکیل می شه. حالا چرا می گیم که ترکیب بندی داره توی سینمای ایران جای خودش رو به دیالوگ می ده.

متاسفانه توی سینمای ایران آدمها فقط حرف می زنن. وقتی می خواد اتفاقی بیفته یا چیزی تغییر کنه، آدمهای توی فیلم سر سفره شام اون رو می گن!

مثلا برای اینکه بفهمیم حال روحی دختر چندان مساعد نیست، باید دختری رو توی پس زمینه ببینیم که نور خیلی کمی روی اون تابیده و توی یک سوم پایین تصویر قرار داره و بقیه تصویر با چیزهای دیگه ای اشغال شده. (خفقان و خفگی در فضا برای ایجاد حس تنگنا) این یه نمونه از کمپوزیسیون در سینما هست.

اما توی سینمای ایران، دختر سر میز شام می گه من حال روحیم خیلی بده و این روزها خیلی توی تنگنا هستم. انگار دارم خفه می شم و نمی تونم خودم رو نجات بدم!

انواع کمپوزیسیون در سینما

ما توی سینما با انواع مختلفی ترکیب بندی مواجه می شیم. ترکیب بندی هایی که با عناصر غیر انسانی تشکیل می شن و ترکیب بندی هایی که با عناصر انسانی تشکیل می شن. بعضی اوقات هم این دو با هم به کار می رن، یعنی عناصر انسانی و غیر انسانی همزمان!

اما اگه بخوایم انواع ترکیب بندی یا کمپوزیسیون در سینما رو به صورت کلی بدونیم باید به چند مورد اشاره کنیم:

1. ترکیب بندی های متقارن
2. ترکیب بندی های نامتقارن
3. ترکیب بندی های مثلثی
4. ترکیب بندی های پیچیده
5. ترکیب بندی های دایره ای

و انواع زیادی از ترکیب بندی که ما فعلا کاری باهاشون نداریم.

3 راهکار کاربردی برای طراحی کمپوزیسیون در سینما

تا حالا فهمیدیم که ترکیب بندی یعنی چه چیزی رو کجای تصویر فیلم قرار بدیم. اما خُب ترکیب بندی نیاز به سالها آموزش و تمرین و تجربه داره. حالا من فعلا می خوام سریعا چند تا تکنیک ترکیب بندی رو یادتون بدم تا زمانی که خودتون دنبال آموزش ترکیب بندی می رین.

1. به مرکز تصویر توجه کنین!

حتما می دونین که کادر سینما مستطیله، یعنی ما فیلم رو توی یه قاب مستطیل شکل می بینیم (پرده سینما و صفحه تلویزیون مستطیل هستن!) حالا وسط اون مستطیل یه جای مهمه.

اگه می خواین بیننده همه حواسش به اون چیزی باشه که شما می خواین بهش نشون بدین، اون چیز رو وسط کادر بذارین و بقیه جاهای تصویر رو خلوت کنین. این تکنیک کمپوزیسیون در سینما توی میزانسن مرگز گرا بیشتر کاربرد داره مثل سینمای هالیوود.

2. به چپ و راست کادر بیشتر از مرکز توجه کنین!

هیچ می دونین ما چندتا خط داریم که بهشون می گیم خطوط طلایی!؟ خطوط طلایی باعث می شن که تصویر فیلم ما خیلی گیراتر و متعادل تر باشه و کاری می کنن که ترکیب بندی تصویر ما خیلی درست تر به نظر بیاد. توی کمپوزیسیون در سینما خطوط طلایی همون خطوطی هستن که کادر رو به 9 قسمت تقسیم می کنن. (2 خط افقی و 2 عمودی)

این مورد دقیقا نقطه مقابل مورد شماره 1 هستش که توی سینمای هنری تر جهان مورد استفاده قرار می گیره.

3. بالا و پایین کادر رو فراموش نکنین!

تا زمانی که هنوز خیلی آموزش ندیدین و توی ترکیب بندی تجربه زیادی ندارین، این قانون رو رعایت کنین. خط افق رو روی خط طلایی پایین قرار بدین و خط جدا کننده آسمون رو روی خط طلایی بالا قرار بدین. هیچ وقت خط افق رو روی وسط کادر نذارین، چون کادر شما پویایی خودش رو از دست می ده و تصویرتون خیلی دلنشین و گیرا به نظر نمی رسه!

توی این آموزش خیلی کوتاه بهتون گفتم که ترکیب بندی چیه و 3 تا تکنیک خیلی ساده و کاربردی کمپوزیسیون در سینما رو بهتون یاد دادم. البته این شروع راهه، باید ترکیب بندی رو خیلی جدی آموزش ببینین و تجربه به دست بیارین، چون همونطور که می دونین سینما با تصویر معنی داره، نه با دیالوگ!